ویکیپدیا (Wikipedia) یکی از پدیده‌های مهم در دنیای اینترنت است و این دانشنامه اینترنتی در طول این چند سالی که از عمر آن می‌گذرد، روز به روز پیشرفت و رشد صعودی در همه زمینه‌ها داشته است. به خصوص نسخه ویکیپدیا انگلیسی که چون مدیران و کاربرانی از سراسر جهان دارد، علاوه بر رشد سریع در تعداد مقاله‌ها و موضوعات مورد بحث (رشد کمی)، رشد کیفی خوبی در اعتبار مقاله‌ها و منابع و مراجع مورد استفاده داشته است.
اما نکته‌ای که من می‌خواهم در این نوشته خود به آن اشاره کنم، مسئله باورهای بسیار نادرستی است که در بین بخش قابل توجهی از کاربران ایرانی درباره ویکیپدیا وجود دارد. ویکیپدیا یک دانشنامه آزاد است که کاربران میتوانند اطلاعات، دانسته‌ها و داده‌های خود را در آن نوشته و منتشر کنند. این مفهوم آزاد بودن و اجازه ویرایش و تغییر مقالات، باعث ایجاد نوعی برداشت نادرست و کج‌فهمی در بین بعضی از کاربران شده است. یعنی باور خیلی‌ها بر این است که آزادی در ویکیپدیا از نوع آزادی شهر هرت است که هر کسی مجاز و آزاد است که هرکاری در این دانشنامه انجام بدهد و قانون و قاعده خاصی برای ویرایش و دستکاری مقالات ویکیپدیا وجود ندارد. چنین دیدگاهی باعث میشود که ویکیپدیا با یک انجمن گفتگو (forum) اشتباه گرفته شود و در نتیجه شاهد بروز رفتارهایی هستیم که اصلاً با ساختار این دانشنامه تناسبی ندارد. مثلاً دیده شده است که بعضی‌ها اطلاعات نادرست، فاقد اعتبار (از جنبه‌های مختلف) و حتی باورها و تصورات شخصی خود را نوشته‌اند و بعد که این اطلاعات پاک شده‌اند، از دست مدیران و کاربران شاکی بوده‌اند که چرا اجازه نمی‌دهید ما حرف بزنیم! اینجاد آزاد (؟) است! من دوست دارم که فلان و بهمان باشد و نظراتی مشابه این‌ها.
معمولاً خرابکاری، دستکاری و ویرایش‌های بدون دلیل یا فاقد اعتیار مقالههای ویکیپدیا توسط گروه‌هایی چون کاربران آماتور و غیرحرفه‌ای، افرادی با گرایش‌های خاص سیاسی و ایدئولوژیک اعم از سیاسی، اجتماعی، مذهبی، قومی، کشوری، فرهنگی و ...، کسانی که محتوای یک مقاله به مذاقشان خوش نیامده است و با آدرس IP و بدون داشتن حساب کاربری اقدام به تغییر، حذف، ویرایش و دستکاری مقالات میکنند و افرادی که اصولاً هدفشان خرابکاری و Vandalism است، صورت می‌گیرد.
چیزی که کاربران باید بدانند این است که ویرایش و حذف و اضافه نمودن چیزی به محتوای مقالات و ایجاد یک مقاله جدید در ویکیپدیا حساب و کتاب دارد. حالا درست است که اگر شما بعضی از مقالات این دانشنامه را تغییر و یا دستکاری کنید، تغییرات شما ممکن است برای مدت زمان قابل توجهی ماندگار باشد، اما انتظار نداشته باشید که چون این رفتار برای بعضی جاها جواب داده است، آن را مرتب تکرار کنید و کسی هم با کار شما برخورد نکند. یکی از اصول مهم و اساسی در ویکیپدیا داشتن «دیدگاه خنثی» یا «دیدگاه بی‌طرف» نسبت به مقالات است. یعنی اینکه شما حق ندارید باورها، عقاید و تصورات شخصی خود را اعمال کنید. این باورها تنها در صورتی قابل اعمال و ثبت در مقالههای ویکیپدیا هستند که دارای منابع و مراجع معتبری باشند و توسط دیگر کاربران هم تأیید شوند. اصولاً ویکیپدیا یک دانشنامه است و کار در دانشنامه هم باید علمی و براساس دانش باشد، در غیر این صورت این محیط هیچ تفاوتی با یک انجمن بی در و پیکر اینترنتی نخواهد داشت. باید بین آزاد بودن کار و فعالیت در ویکیپدیا و آزاد بودن یا نوشتن بی‌حساب و کتاب هر چیزی در ویکیپدیا تفاوت قائل شد. این دو کاملاً با هم متفاوت هستند. اگر شما با دیدگاه نادرست قصد فعالیت در ویکیپدیا را داشته باشید، مطمئن باشید که به هیچ جایی نخواهید رسید و بهتر است اصلاً وارد این محیط نشوید، چون آن چیزی نخواهد بود که شما در ذهن خود ساخته‌اید.
بارها دیده شده است که کاربران با چنین دیدگاههای نادرستی وارد ویکیپدیا می‌شوند و هنگامی که حساب کاربری و یا حتی آدرس IP مورد استفاده ایشان به دلیل عدم رعایت قوانین ویکیپدیا مسدود و بسته میشود و دیگر اجازه فعالیت ندارند، تازه متوجه سیستم کاری ویکیپدیا می‌شوند. حتی رفتارهای اشتباه در بخش بحث (Discussion) مقالات دیده میشود. تأکید ویکیپدیا این است که این بخش برای بررسی و گفتگو درباره مقالات است و انجمن نمی‌باشد، اما باز هم شاهد نوشتن نظرات بی‌ریط در این بخش هستیم.
ویکیپدیا انگلیسی به دلیل تعداد قابل توجه کاربران و خوانندگان خود، در زمینه کنترل و بررسی مقالات توسط مدیران و کاربران در جایگاه خوب و مناسبی قرار دارد. امیدوارم نسخه ویکیپدیا فارسی هم در این زمینه پیشرفت کند و رشد داشته باشد. در اینجا هم لازم می‌دانم از همه کاربران و مدیران ایرانی ویکیپدیا چه در بخش ویکیپدیا فارسی، چه ویکیپدیا انگلیسی و چه دیگر زبان‌ها تشکر و قدردانی کنم که در حال کمک به گسترش و بهبود کیفی مقالات این دانشنامه هستند.
اما نکته‌ای که من می‌خواهم در این نوشته خود به آن اشاره کنم، مسئله باورهای بسیار نادرستی است که در بین بخش قابل توجهی از کاربران ایرانی درباره ویکیپدیا وجود دارد. ویکیپدیا یک دانشنامه آزاد است که کاربران میتوانند اطلاعات، دانسته‌ها و داده‌های خود را در آن نوشته و منتشر کنند. این مفهوم آزاد بودن و اجازه ویرایش و تغییر مقالات، باعث ایجاد نوعی برداشت نادرست و کج‌فهمی در بین بعضی از کاربران شده است. یعنی باور خیلی‌ها بر این است که آزادی در ویکیپدیا از نوع آزادی شهر هرت است که هر کسی مجاز و آزاد است که هرکاری در این دانشنامه انجام بدهد و قانون و قاعده خاصی برای ویرایش و دستکاری مقالات ویکیپدیا وجود ندارد. چنین دیدگاهی باعث میشود که ویکیپدیا با یک انجمن گفتگو (forum) اشتباه گرفته شود و در نتیجه شاهد بروز رفتارهایی هستیم که اصلاً با ساختار این دانشنامه تناسبی ندارد. مثلاً دیده شده است که بعضی‌ها اطلاعات نادرست، فاقد اعتبار (از جنبه‌های مختلف) و حتی باورها و تصورات شخصی خود را نوشته‌اند و بعد که این اطلاعات پاک شده‌اند، از دست مدیران و کاربران شاکی بوده‌اند که چرا اجازه نمی‌دهید ما حرف بزنیم! اینجاد آزاد (؟) است! من دوست دارم که فلان و بهمان باشد و نظراتی مشابه این‌ها.
معمولاً خرابکاری، دستکاری و ویرایش‌های بدون دلیل یا فاقد اعتیار مقالههای ویکیپدیا توسط گروه‌هایی چون کاربران آماتور و غیرحرفه‌ای، افرادی با گرایش‌های خاص سیاسی و ایدئولوژیک اعم از سیاسی، اجتماعی، مذهبی، قومی، کشوری، فرهنگی و ...، کسانی که محتوای یک مقاله به مذاقشان خوش نیامده است و با آدرس IP و بدون داشتن حساب کاربری اقدام به تغییر، حذف، ویرایش و دستکاری مقالات میکنند و افرادی که اصولاً هدفشان خرابکاری و Vandalism است، صورت می‌گیرد.
چیزی که کاربران باید بدانند این است که ویرایش و حذف و اضافه نمودن چیزی به محتوای مقالات و ایجاد یک مقاله جدید در ویکیپدیا حساب و کتاب دارد. حالا درست است که اگر شما بعضی از مقالات این دانشنامه را تغییر و یا دستکاری کنید، تغییرات شما ممکن است برای مدت زمان قابل توجهی ماندگار باشد، اما انتظار نداشته باشید که چون این رفتار برای بعضی جاها جواب داده است، آن را مرتب تکرار کنید و کسی هم با کار شما برخورد نکند. یکی از اصول مهم و اساسی در ویکیپدیا داشتن «دیدگاه خنثی» یا «دیدگاه بی‌طرف» نسبت به مقالات است. یعنی اینکه شما حق ندارید باورها، عقاید و تصورات شخصی خود را اعمال کنید. این باورها تنها در صورتی قابل اعمال و ثبت در مقالههای ویکیپدیا هستند که دارای منابع و مراجع معتبری باشند و توسط دیگر کاربران هم تأیید شوند. اصولاً ویکیپدیا یک دانشنامه است و کار در دانشنامه هم باید علمی و براساس دانش باشد، در غیر این صورت این محیط هیچ تفاوتی با یک انجمن بی در و پیکر اینترنتی نخواهد داشت. باید بین آزاد بودن کار و فعالیت در ویکیپدیا و آزاد بودن یا نوشتن بی‌حساب و کتاب هر چیزی در ویکیپدیا تفاوت قائل شد. این دو کاملاً با هم متفاوت هستند. اگر شما با دیدگاه نادرست قصد فعالیت در ویکیپدیا را داشته باشید، مطمئن باشید که به هیچ جایی نخواهید رسید و بهتر است اصلاً وارد این محیط نشوید، چون آن چیزی نخواهد بود که شما در ذهن خود ساخته‌اید.
بارها دیده شده است که کاربران با چنین دیدگاههای نادرستی وارد ویکیپدیا می‌شوند و هنگامی که حساب کاربری و یا حتی آدرس IP مورد استفاده ایشان به دلیل عدم رعایت قوانین ویکیپدیا مسدود و بسته میشود و دیگر اجازه فعالیت ندارند، تازه متوجه سیستم کاری ویکیپدیا می‌شوند. حتی رفتارهای اشتباه در بخش بحث (Discussion) مقالات دیده میشود. تأکید ویکیپدیا این است که این بخش برای بررسی و گفتگو درباره مقالات است و انجمن نمی‌باشد، اما باز هم شاهد نوشتن نظرات بی‌ریط در این بخش هستیم.
ویکیپدیا انگلیسی به دلیل تعداد قابل توجه کاربران و خوانندگان خود، در زمینه کنترل و بررسی مقالات توسط مدیران و کاربران در جایگاه خوب و مناسبی قرار دارد. امیدوارم نسخه ویکیپدیا فارسی هم در این زمینه پیشرفت کند و رشد داشته باشد. در اینجا هم لازم می‌دانم از همه کاربران و مدیران ایرانی ویکیپدیا چه در بخش ویکیپدیا فارسی، چه ویکیپدیا انگلیسی و چه دیگر زبان‌ها تشکر و قدردانی کنم که در حال کمک به گسترش و بهبود کیفی مقالات این دانشنامه هستند.
پستها
6 دیدگاهها و نظرات:
درود بر شما. چیزی بدون دقت تو دهن برخی می‌افتد، و هر جا میروند همان را تکرار میکنند! ویکیپدیا بر مبنای منابع است، یا باید باشد. آنهم بیشتر منابع رده دوم (یعنی نه رده سوم مثل دانشنامه‌های دیگر و نه رده اول یعنی نوشته‌ای که برای نخستین بار حرفی را زده باشد) در ضمن ویکیپدیا جای منابعی که نظرات حاشیه‌ای دارند (مثل درست بودن بشقاب پرنده) نیست.
برخی هم فکر میکنند که همه‌ی نوشته‌های ویکیپدیا بی ارزش است چون همه میتوانند آنرا ویرایش کنند. اینهم غلط است. یعنی گرچه گاهی و بویژه در مورد مقالههای کم بازدید، چیزهای غلط وارد میشود، ولی در اکثر اوقات، سیستم کنترلی کاربران اجازه‌ی ماندگاری به چرند و پرند نمیدهد، بویژه در مورد مقالههای مهم یا پربازدید. برخی از مقالههای ویکیپدیا هم به طرز خیلی عالی تمام نظرات موجود در مورد مبحث مربوطه را آورده‌اند که نمیتوان چنین جمع نظرات متضادی را براحتی در نوشته دیگری پیدا کرد.
در عین حال ویکیپدیا اشکالاتی زیادی هم دارد که اگر افراد بیشتری به آن بپیوندند آنها نیز میتواند کمتر شوند. به هر حال این تارنما هم اکنون هفتمین سایت پربازدید جهان است. و میتوان گفت پس از جستجوی کل اینترنت، دومین منبع اطلاعاتی مردم جهان در اینترنت میباشد. همین خیلی هم نسبت به آنچه که برخی فکر میکنند، معتبر است. در هر صورت اعتبار نسبی است و حتا مثلا به فلان کتاب هم نمیتوان صد در صد اعتماد کرد، چون فقط حاوی نظر نویسنده آن است در حالی که در ویکیپدیا به علت تضارب آرا و آوردن منابع با دیدگاههای متفاوت بویژه در مورد مطالب مهم اینطور نیست. در عین حال باید باز گفت که آنجا جای نظرات حاشیه‌ای حتا اگر به صورت کتاب و منبع در آمده باشند، نیست. در برخی موارد پر مناقشه نیز، برخی دیدگاهها به علت داشتن کاربران هوادار بیشتر، وزن بیشتری در ویکیپدیا دارند که باز با پیوستن دیگران و سنگینتر شدن نظرات آنها (آنهم با آوردن منابع و نه هر نظر کوچه بازاری)، میتوان تعادل بیشتری به آنجا داد.
روزبه گرامی، تشکر و سپاس از شما. به نکات بسیار خوبی اشاره کردید که من هم قصد داشتم به صورت مختصر به آنها اشاره کنم. به خصوص همین موضوع منابع دست اول و منابع مورد استفاده مقالات.
بله. من هم ویکیپدیا را بدون نقص و اشکال نمی‌دانم. اما این مسئله کاملاً نسبی است. مثلاً کافیست کیفیت مقالات ویکی‌پدیای انگلیسی و در بعضی موارد نسخه آلمانی را با همان مقالات در دیگر زبان‌ها مقایسه و بررسی کنیم.
آینده ویکیپدیا در رشد و پیشرفت آن هم به صورت صعودی و پیوسته خلاصه شده است و مدیران آنجا در حال پیگیری این برنامه به صورت درازمدت هستند.
به هر حال خیلی ممنون از نظر و توضیحات بسیار مفید شما که تکمیل‌کننده این نوشته من هستند.
خدنگ گرامی، سپاس. پس از مدتها کسی چون شما حرف دقیقی در مورد ویکیپدیا زد، که لازم بود، من هم گفتم نظری بدهم. ممنون.
روزبه جان، واقعاً نیاز به نوشتن چنین مطلبی احساس می‌شد. حالا هرچند مختصر و خلاصه. چون این باورها و رفتارهای نادرست در فضای وب ایران وجود دارد و شاهد آن هستیم که افرادی با چنین تصوراتی وارد ویکی‌پدیای فارسی می‌شوند و آنجا را با یک انجمن و یا بخش نظرات یک وبلاگ اشتباه می‌گیرند. و اصرار بیش از حد بر رفتارهای نادرستی که تناسبی با آن محیط، قوانین و شرایط سرویش ندارد، خود مشکلی است.
با یه نفر پان ترک بحث میکردم ... تا حرف از ویکی پدیا شد شروع کرد به قال کردن که ویکی پدیا به خاطر ماهیت غربی- صهیونیستی ش در خدمت اهداف نژادپرستای ایرانه چون جهان غرب از تشکیل مجدد امپراتوری عثمانی به شدت میترسه !
مطلب خوبی بود.
امید است افرادی که در ویکیپیدیا فعالیت می کنند بیشتر باین موارد توجه کنند.
ضمنن، وقتی در توضیح موضوعی در بالای صفحه نوشته شده، "منبع می خواهد" بدین معنی است که مطلب منبع ندارد و باید برای استناد به آن جاتب احتیاط اختیار شود.
پایدار باشید
ارسال یک نظر